🐍 Yaşlılarda Kalça Kırığı Ameliyatsız Tedavi

IYG8zwd. Kalça kırıkları tüm dünyada 1990’larda toplam milyon olarak saptanmışken günümüzde bu sayı 6 milyona yükseldi. 2050’lerde ise yüzde 50 artış bekleniyor. Bunun sebebi dünyadaki ortalama yaşam sürelerinin artması ve bu kırıkların çoğunlukla yaşlı nüfusun düşük şiddette travmalarının oluşmasıdır. 1990’larda 70 yaş üstü nüfusun kalça kırığı sonrası ölüm sıklığı yüzde 50-60 iken günümüzde kalça kırılması sonrası 1 yıl içindeki ölüm oranı yüzde 30’a düştü. Önümüzdeki yıllarda bu oran giderek düşecektir. Kalça kırığı ileri yaş hastalarda sadece iskelet sisteminin bir bozukluğu ya da travması olarak değerlendirmek yanlış olur. Kırığın kendisinden çok vücutta oluşan her türlü travma mekanik veya sistemik hastanın yaşam beklentisini düşürür. Çünkü sistemlerde olası önceden süregelen bozukluklar bu hastalarda oluşan kırık ve travma sonrası düzelemez şekilde bozulmakta ve domino taşı etkisiyle birbirlerini tetikleyip organların iflasına neden olur. Bir otomobilin tekerleğinin patlamasıyla bunu örneklendirebiliriz. Kalçanın kırığını bir otomobil lastiğinin patlaması olarak basitçe benzetirsek kalça eklemi yürüyen mekanizmanın olmazsa olmaz parçasıdır. Siz aracınızın patlayan tekerleğini değiştirdiğinizde aracın motorunda bir zarar olmadığı için araç sorunsuz bir şekilde tamir olmuş olur. Ancak insanlarda özellikle yaşlı popülasyonda durumu böyle basite indirgeyemeyiz. Kalça kırığı sadece aracın yürüyen aksanı olan tekerleğin patlaması olmaktan öte, aracın motoru benzetmesi yapabileceğimiz tüm sistemleri bozan bir travmaya neden olur. Bu kırık sonrası zaten yıllar içinde yıpranmış olan aracın motoru insan vücudunun hem sistemleri hem de mental sağlamlığı süratli bir şekilde bozulan ve alarm veren sistem, diğer çalışan ve nispeten görevini öyle ya da böyle devam ettiren sistemleri de etkileyip bozar. Sonuç olarak bir kalça kırığı travması bu hastalarda sadece kalça eklemini ilgilendiren bir travma olmayıp, tüm sistemlerini etkileyen çok yönlü ve kapsamlı bir travmadır. Kalça kırığı sonrası ölümlerin nedeni işte böyle bir sistemsel çöküştür. Kırığın sadece kendisi bu sonuca yol açamaz. Kalça kırığı olan ileri yaş hastalarda amaç hastayı bir an önce mobilize etmek yani ayağa kaldırıp eğer yürüme potansiyeli varsa yürütmektir. Bu yapılamaz ise yukarıda bahsettiğimiz sistemlerin çöküşü kaçınılmaz olup hızlanır. İnsan vücudunun hele ki yıllar içinde bu kadar yıpranmış olan yatar pozisyonda uzun süre kalması yaşamla bağdaşamaz. Olası optimal şartların sağlanmasıyla kalça kırığını olabilecek en kısa sürede ameliyata alıp, kırık olgusunu vücuttan uzaklaştırmak birincil hedeftir. Günümüzde gelişen cerrahi teknikler, geçmişe göre çok daha az yıpratıcı ekipmanlar ve özellikle kullanılan anestezi yöntemlerinin gelişmesiyle bu süreç çok daha kısa süre ve az hasarla atlatılabilir. Tabii ki tüm kırıklar aşağı yukarı aynı tip ve tedavi seçenekleri birbirine oldukça benzese de her insan ayrı bir mekanizma olup her vücudun bu strese dayanabilme oranları farklılıklar gösterir. Tüm bu nedenlerle amaç kırığı değil, hastayı iyileştirmek olmalı. Yaşlılarda kalça kırığı ameliyat olmazsa ne olur?Kalça kırığı ameliyat edilmezse ne olur? Yaşlılarda güçlükle dengede olan organ sistemleri ve ruhsal durum kalça kırığıyla tamamen bozulur. Metabolik dengeler alt üst olur. Şeker hastalığı, kalp hastalığı, akciğer hastalığı gibi önceden var olan hastalıklar giderek kalça kırığı iyileşir mi?Düşmeye maruz kalan yaşlı bireylerin ila P'si bir yıl sonra hayatlarını kaybetmektedir. Kırık sonrası tedavi edilen yaşlıların sadece P'si sağlığına kırığı olan hasta ne kadar yaşar?Kalça kırığı geçirmiş hastaların % 15-30'u ilk 1 yıl içerisinde hayatını kaybedilmektedir. Çok yaşlı olan, diğer hastalıkları kontrol altında olmayan ve kırık öncesi günlük aktiviteleri için bakıma muhtaç olan hastalarda bu risk daha fazla kemiği kırığı neden öldürür?Sonuç olarak bir kalça kırığı travması bu hastalarda sadece kalça eklemini ilgilendiren bir travma olmayıp, tüm sistemlerini etkileyen çok yönlü ve kapsamlı bir travmadır. Kalça kırığı sonrası ölümlerin nedeni işte böyle bir sistemsel çöküştür. Kırığın sadece kendisi bu sonuca yol kırığı ameliyat olmazsa ne olur?– Kalça kırığında müdahale edilmezse hasta neler yaşar? Cerrahiye engel özel bir durum yoksa bütün kalça kırıkları ameliyat edilmelidir. Ameliyat olmazsa hastalar yürüyemeyeceği için pıhtı atma riski artmaktadır. Ayrıca uzun süre yatakta kalacakları için yatak yarası açılma ve beraberinde enfeksiyon riski kırığı ameliyatsız iyileşir mi?Kalça kırığı ameliyatsız tedavi edilir mi? Ayrışmış kalça kırığının tedavisi genellikle ameliyattır. Ayrışmamış kırıklar ile bazı çocuk kalça kırıkları ameliyatsız tedavi kırığı düzelir mi?Kalça kemiğindeki kırık ne kadar sürede iyileşir? Kalça kırığı ameliyatından sonra kırık kaynaması genel olarak 6-8 hafta içinde gerçekleşmektedir. Hastanın genel sağlık durumu, sigara içip içmemesi bu süreleri değiştirebilmektedir. Kaynama seri kalça röntgenleri ile kontrol edilir. Kalça kırığı nedir? Ne sıklıkta görülür?Kalça ekleminin alt tarafını oluşturan uyluk kemiğinin boynu ve civarındaki kırıklarına kalça kırığı denmektedir. Bu kırıklar özellikle yaşlılık döneminin önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaklaşık her 5 yaşlıdan birinin ömrü süresince kalçası her yıl binlerce yaşlı insan kalça kırığı geçirmekte ve bu nedenle hastanelerde tedavi görmektedir. Kalça kırığı nasıl ve neden oluşmaktadır?Kalça kırığı gençlerde nadiren ve ancak trafik kazası gibi yüksek enerjili travmalarla meydana gelebilirken, yaşlılarda basit bir düşme kırık için yeterli neden olabilmektedir. Basit düşme sonucu kırık oluşmasında osteoporoz kemik erimesi önemli role sahiptir. Osteoporoz özellikle menapoz sonrası kadınlarda daha yaygındır ve bu nedenle ileri yaş döneminde kalça kırıkları kadınlarda daha sık görülür. Kalitesi azalmış kemik, hastanın evde ayağının bir yere takılıp düşmesi gibi basit bir nedenle kolaylıkla kırılabilmektedir. Bazen düşme olmaksızın zayıflamış kemiğin kendiliğinden yavaş yavaş kırılması da söz konusu yaşla birlikte sıklıkla olan tansiyon düzensizliği, görme bozukluğu, reflekslerde ve kas güçlerinde azalma kişiyi düşmeye yatkın hale getirir. Yaşlı bir insanın ayaktayken yere düşmesi kalça kırığı için yeterli enerjinin çok daha fazlasını oluşturmakla birlikte düşmelerin % 2 den azı kalça kırığıyla kırığının tanısı nasıl konur?Yerinden kaymış kalça kırıklarında tanı koymak kolaydır. Hasta yürüyemez ve kalça bölgesinde hareketle artan şiddetli ağrı vardır. Kırık taraftaki bacak kısalmış ve dışa dönmüş vaziyettedir. Tanı için röntgen çoğu kez yeterli olur. Ancak yerinden kaymamış bazı kırıklarda röntgen yeterli olmayabilir. Bu durumlarda ilaveten bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans gibi ileri tanı yöntemlerine sonrası kalçada ağrı ve yürüyememe şikayeti olan yaşlı hastalarda kalça kırığından şüphelenilmeli ve hasta üzerine bastırılmadan kısa sürede ambulansla hastaneye götürülmelidir. Yaşlılarda açıklanamayan kalça veya kasık ağrılarında kırık akla getirilmeli ve tetkik kırığında ameliyat mutlaka gerekli mi? Ne tür ameliyatlar var?Kalça kırığı tedavisinde amaç hastayı yatağa bağımlılıktan bir an önce kurtarmak ve eskisi gibi yürümesini sağlamaktır. Bunun için tek çözüm ameliyattır. Cerrahi tedavide iki farklı seçenekten birine karar verilir. Bunların ilki kırık parçaları uç uca getirip kaynatmayı hedefleyen ameliyatlardır. Osteosentez denen bu ameliyatlar, kırık kaynama potansiyeli yüksek olan uyluk kemiği boynunun alt bölgesindeki trokanterik bölge kırıklarda her yaşta, boyun kırıklarında ise çok yaşlı olmayıp aktif yaşam beklentisi olan ve hastaneye gecikmeden getirilmiş hastalarda uygulanabilir. Bu ameliyatlarda kırığı sabitlemek amacıyla kalça kırıkları için imal edilmiş özel çivi, plak veya vida sistemleri kullanılır. Kaynama süresince hasta o tarafına tam yük vermeden yürür. Eğer hastanın ve kırığın durumu elveriyorsa osteosentez ameliyatı tercih edilmesi gereken seçenektir. İkinci ameliyat seçeneği ise protezdir. Protez, kırık kaynama potansiyeli düşük olduğu bilinen uyluk kemiği boynunun özelikle yerinden kaymış kırıklarında ve çok yaşlı hastalarda tercih edilmektedir. Bu ameliyatlarda kırığın üst tarafında kalan uyluk kemiği başı çıkarılıp yerine metal protez yerleştirilir. Bu ameliyattan sonra hastanın hemen tam yük vererek yürümesi mümkün kırığı ameliyat edilmezse ne olur?Yaşlılarda güçlükle dengede olan organ sistemleri ve ruhsal durum kalça kırığıyla tamamen bozulur. Metabolik dengeler alt üst olur. Şeker hastalığı, kalp hastalığı, akciğer hastalığı gibi önceden var olan hastalıklar giderek ağırlaşır. Kırık ufak hareketlerle dahi çok ıstırap verdiğinden tuvalet ihtiyacının karşılanması ve temizliğin sağlanması hem hasta hem de bakımı sağlayan kişilere ciddi zorluk oluşturur. Yatağa temas eden yerlerde bası yaraları çıkabilir. Uzun süreli yatağa bağımlılık sağlıklı bir yaşamla ameliyat edilmeden aylarca bakım ve destek tedavisiyle hayatta tutulabilmişse bile kalça kırıklarının büyük kısmı kendiliğinden kaynamaz. Bu da yürümeye engel teşkil eden ciddi sakatlık bu sorunlar ancak hastanın ameliyat edilmesi ve bir an önce ayağa kaldırılmasıyla kırığı ameliyatının riskleri nelerdir?Kalça kırığı geçiren yaşlı insanların, ameliyat edilmelerine rağmen ilk 3 ay içinde yaşamlarını kaybetme ihtimalleri % 20 gibi çok yüksek oranlardadır. Burada en önemli etmen, hastanın önceden var olan sistemik sağlık sorunlarıdır. Ayrıca ameliyat sahasında iltihaplanma, bacak toplar damarlarında biriken kan pıhtısının yol açtığı tıkanma ve bu pıhtının akciğer veya beyne sıçraması gibi sorunlarla azaltmak amacıyla ameliyattan önce hastalara bir seri tetkik ve sistemik muayeneler yapılır. İlgili branş hekimleri beraberce hastayı değerlendirir ve gerekli görülen tedaviler uygulanmaya başlanır. Durum hasta ve yakınlarına etraflıca anlatılır. Ameliyat öncesi hazırlıkların eksiksiz ve süratle yapılması, ameliyatın başarıyla gerçekleştirilmesi, olabilecek tıbbi sorunları öngörerek gerekli önlemlerin alınması, ameliyat sonrası kaliteli bakım ve uygun tedavi ile riskler en aza kırığından nasıl korunabiliriz?Kırıkların daha çok osteoporoza bağlı olduğu ve evde basit düşmeler sonucu oluştuğu hatırlanırsa önlemlerin hem osteoporozu önleme ve tedavi etmeye hem de düşme riskini azaltmaya yönelik olması gerektiği anlaşılır. Osteoporozu önlemenin belli başlı yolları; kilo almamak, yaşa uygun düzenli egzersiz ve yürüyüş yapmak, düzenli olarak güneşe çıkmak ve gıdalarla yeterli kalsiyum almaktır. Özellikle menapoz dönemi kadınlarda kemik yoğunluğu ölçümü kemik kalitesi hakkında daha somut bilgi edinmeye yardımcı riskini azaltmaya yönelik yaşamla ilgili bazı düzenlemeler yapılabilir. Evde yürüme alanından halı parçalarının, kapı eşiklerinin ve bağlantı kablolarının kaldırılması, halıların sabitlenmesi, banyo gibi kaygan zeminlere kaymayan zemin örtüleri yerleştirilmesi, banyo ve tuvaletlere tutamak konulması ve yaşam alanının yeterli aydınlatılması bu önlemlerdendir. Özellikle yalnız yaşayan yaşlıların yardıma ihtiyaçları olduğunda kendilerini haber verebilmeleri için tuvalete giderken bile yanlarında cep telefonu bulundurmaları veya boyunlarına düdük asmaları önerilmektedir. Baston kullanmak eklemlere binen yükü azalttığı gibi dengeye de katkı sağlar. Düşmemek için evden çıkmamaya karar vermek en büyük yanlıştır. Aksine emniyetli olmak şartıyla her gün makul mesafelerde ve güneş görecek şekilde yapılacak yürüyüşler sağlıklı kalmak için daha doğru olacaktır. Unutulmamalıdır ki kalça kırığını önlemek kırığı tedavi etmekten çok daha kolay ve her açıdan daha avantajlıdır.

yaşlılarda kalça kırığı ameliyatsız tedavi